استاندارد ISO / TS 29001

استاندارد ISO / TS 29001

نفت ، پتروشیمی و گاز طبیعی جزء بزرگترین ، مهمترین و سرمایه برترین صنایع جهان است که کوچکترین سهل انگاری در آن و یا کیفیت نامناسب تجهیزات ، قطعات ، نصب و یا خدمات پیمانکاری در این صنایع علاوه بر تحمیل میلیاردها دلار هزینه به سازمانها می تواند به ایجاد خطرات ایمنی و زیست محیطی غیر قابل جبران یا بلند مدتی مانند آنچه برای سکوی نفت شرکت BP در خلیج مکزیک رخ داد که علاوه بر خسارات بسیار سنگین زیست محیطی ، بیش از چهل میلیارد دلار هزینه به شرکت BP وارد کرد یا فاجعه زیست محیطی نشت نفت در آلسکا که هنوز علیرغم گذشت سال ها و صرف میلیارد ها دلار هزینه اثرات زیست محیطی آن پا برجاست و یا آنچه در آتش سوزی در چاه نفت ایران در مارون و یا چاه شماره 24 نفت شهر اتفاق افتاد بیانجامد.
لذا کمیته فنی ISO/TC 67 که وظیفه تدوین استاندارد های مواد ، تجهیزات و تاسیسات فراساحل صنایع نفت ، پتروشیمی و گاز طبیعی را به عهده دارد و تا سال 2010 بیش از 166 استاندارد مختلف را تدوین نموده و کشور ایران نیز از اعضای اصلی آن می باشد ، با توجه به اهمیت این صنایع و نیاز مبرم به استاندارد های مدیریت کیفیت اقدام به تدوین یک مشخصه فنی Technical Specification بر اساس الزامات ISO 9001:2000 نمود و این استاندارد با کد ISO/TS 29001 به نام صنایع نفت ، پتروشیمی و گاز طبیعی – سیستم مدیریت کیفیت خاص بخش – الزامات سازمان های تامین کننده محصول و خدمت تدوین شد .
ISO/TS 29001 در سال 2003 برای اولین بار منتشر در سال 2007 دومین ویرایش و در سال 2010 سومین و آخرین ویرایش آن توسط ISO منتشر شد.
استاندارد ISO 29001 دقیقا از ساختار استاندارد ISO 9001 استفاده کرده و الزامات خاص این صنایع به انتهای هر بند استاندارد به نحو کاملا مشخصی اضافه شده .
شرکت ASYS با درک کامل از الزامات این استاندارد و داشتن ممیزان باتجربه در زمینه صنعت نفت آمادگی صدور گواهینامه ISO/TS 29001 برای بخش های مختلف صنایع نفت ، گاز و پتروشیمی دارد. با توجه به اینکه پایه این استاندارد ایزو 9001 می باشد در صورتیکه سیستم در شرکت های دارای این گواهینامه که تامین کننده و یا پیمانکار صنایع نفت ، گاز طبیعی و یا پترو شیمی باشند به درستی طراحی و اجرا شده باشد می توان با اضافه کردن الزامات ذیل به سیستم ایزو 9001 سازمانها گواهینامه استاندارد ایزو 29001 را برای سازمان ها صادر کرد .

الزامات ویژه استاندارد ISO 29001 که به استاندارد ISO 9001 اضافه شده :

1. در بخش تعاریف تعدادی تعریف ویژه صنایع نفت ، گاز و پتروشیمی اضافه شده
2. الزام به داشتن ویژگی کنترلی Control Feature به معنی داشتن یک روش مدون برای انجام فرآیندها و یا فعالیت ها
3. الزام به ایجاد لیست مرجع مدارک
4. الزام به اینکه مدارک توسط بخش تهیه کننده اولیه بازنگری شده
5. تعیین حداقل زمان نگهداری سوابق
6. تکمیل کردن ورودی های بازنگری مدیریت
7. الزامات اضافی جهت آموزش شبیه آنچه در صنعت خودرو نیاز است مانند وجود یک فرآیند برای اندازه گیری آگاهی پرسنل از مفهوم و اهمیت فعالیت شان
8. الزام به مرتب بودن محیط کار و 5S
9. مشخص کرن دقیق بند هایی که قابل استثنا کردن است
10. الزام به مستند سازی کامل طراحی و روش ها ، محاسبات و ...
11. شفاف سازی بازنگری و تصدیق وصحه گذاری طراحی
12. لزوم مشخص بودن معیار انتخاب تامین کننده
13. لزوم اعمال کنترل بر فرآیندهای ویژه ای که توسط تامین کننده انجام می شود.
14. شفاف سازی و الزامات بیشتر در ارتباط با داده های خرید
15. الزام به مستندکردن روش های تولید و فرآیند کنترل آن
16. الزام به شناسایی و رد یابی در کل مراحل تولید نصب و ارائه خدمت
17. الزام به مستند کردن روش نگهداری محصول و داشتن بازدید دوره ای و اعمال FIFO
18. اعمال کنترل دقیقتر و بیشتر بر روی تجهیزات پایش و اندازه گیری و نحوه نگهداری و استفاده از آنها
19. شفاف سازی بحث ممیزی داخلی
20. الزام به نگهداری سوابق مربوط به تغییرات در فرآیندهای سازمان
21. الزام به مستقل بودن کنترل کنندگان محصول نهایی از پرسنل تولید
22. الزامات اضافی در ارتباط با محصول نامنطبق و لزوم تحت کنترل بودن مجوز های ارفاقی و تجزیه تحلیل محصول نامنطبق
23. تاکید بیشتر بر استفاده از فنون آماری
24. الزامات تکمیلی و شفاف سازی در ارتباط با بهبود مستمر و اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه

اجرای استاندارد ISO/TS 29001 بویژه به :

1. شرکت های عمرانی که امور ساخت زیرساخت های صنعت نفت را به عهده دارند.
2. شرکت های تولید کننده قطعات و تجهیزات وزارت نفت
3. شرکت های نصب کننده تجهیزات صنایع نفت ، گاز طبیعی و پتروشیمی
4. شرکت های طراح همکار وزارت نفت مانند شرکت های خدمات مهندسی ، شرکت های نقشه برداری ، شرکت های اکتشاف نفت ، گاز طبیعی و پتروشیمی .
5. شرکت های تامین کننده تجهیزات مختلف وزارت نفت ، مانند تجهیزات حفاظتی ، تجهیزات فنی ، تجهیزات اکتشافی ، تجهیزات ایمنی
6. --- 

ISO9000 چیست ؟

استاندارد ISO 9001

در تبلیغات محصولات و شرکتها به کرات شنیده می شود که شرکت دارای گواهینامه ISO 9001 می باشد .
شرکت ASYS از شرکتهای معتبر گواهی دهنده سیستم های کیفیت CB ، ایمنی و زیست محیطی در اینجا شرح می دهد که :

1. ایزو 9000 چیست ؟
2. چرا و چطور ایزو9000 بوجود آمد ؟
3. الزامات و خواسته های ایزو 9001 چیست ؟
4. چطور می توان ایزو9001 گرفت ؟
5. مزایای گرفتن گواهینامه ایزو 9001 چیست ؟

ISO9000 چیست ؟

استاندارد های سری 9000 استاندارد های مدیریتی هستند که مبانی یک سامانه مدیریت کیفیت را بیان می کنند . به عبارت دیگر استانداردهای سری ایزو 9000 استاندارد محصول نیست ولی راهکارهای اجرایی برای رسیدن به کیفیت مناسب مجصولات و رضایت مصرف کننده ارائه میکند .
استاندارد های سری ISO9000 کاملا عمومی بوده و در تمام بخشهای صنعت و خدمات قابل پیاده سازی است . از بین استانداردهای خانواده 9000 تنها استاندارد ISO 9001 دارای گواهینامه می باشد و سایر استانداردها نقش راهنما را دارد .

تاریخچه استاندارد های سری ISO 9000

استانداردهای مدیریت کیفیت به صورت امروزی ابتدا در آمریکا پایه گذاری شد و اولین استاندارد مکتوب مدیریت کیفیت بوسیله ارتش ایالات متحده آمریکا برای اطمینان از کیفیت کالاها و تجهیزات مورد نیاز ارتش به شماره MIL-9858 A در سال 1959 تدوین شد. این استاندارد الزامات یک سیستم تضمین کیفیت را ارائه می کرد.
این استاندارد پایه و اساس سایر استانداردهای مدیریت کیفیت ، مانند استاندارد تضمین کیفیت ناتوAQAP ، استاندراد کیفیت جنرال موتور CQS ، کد فدرال برای صنایع هسته ای 10CFR50و غیره میباشد.
موسسه BSI با توجه به موفقیت استاندارد MIL-9858A اقدام به تدوین استاندارد تضمین کیفیت تحت شماره BS 5750 نمود وآن را برای اجرا به سازمانهای متقاضی گرفتن گواهینامه مدیریت کیفیت ابلاغ نمود .
با توجه به موفقیت استاندارد BS 5750 سازمان جهانی استانداردسازی International organization for standard کمیته فنی شمارهTC 176 را مامور تدوین استانداردهای مدیریت کیفیت نمود و این کمیته فنی بر پایه استاندارد BS 5750 اقدام به تعریف استانداردهای سری 9000 در سال 1987 نمود.
لازم به ذکر است که عدد 9000 صرفا" به این جهت به این سری استاندارد داده شد که تا آن تاریخ حدود 9000 استاندارد تدوین شده بود.
این سری استاندارد شامل چهار استاندارد به شرح زیر بود :
ISO 9001 استاندارد تضمین کیفیت برای سازمانهای طراح،تولید و ارائه کننده خدمات و نصب
ISO 9002 استاندارد تضمین کیفیت برای سازمانهای تولید کننده و ارائه دهنده خدمات و نصب
ISO 9003 استاندارد تضمین کیفیت برای سازمانهای بازرسی کننده
ISO 9004 خطوط راهنما برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت
به علاوه این استاندارد شامل یکسری استاندارد استاندارد پشتیبان مانند ISO 8402 واژگان مدیریت کیفیت یا ISO 10011 برای ممیری سیستم های کیفیت و یکسری خطوط راهنما بود.
لازم به ذکراست استاندارد های ایزو9000 ویرایش 1987 با استقبال زیادی مواجه نشد ، چرا که این استاندارد ها مبانی یک سیستم تضمین کیفیت را بیان می کردند درحالیکه جهان در تب و تاب سیستم مدیریت کیفیت و مدیریت کیفیت جامع بود.
در سال 1994 سری استانداردهای ایزو 9000 برای اولین بار بازنگری شد ولی تغییرات عمده ای در آن داده نشد . تنها تغییرات مختصری برای اینکه این استاندارد از یک استاندارد تضمین کیفیت به یک استاندارد مدیریت کیفیت تبدیل شود ، در آن داده شد.
پس از این تغییرات استانداردهای سری IS09000 به طور گسترده ای در جهان مورد استقبال قرار گرفت اما هر چه بیشتر مورد استفاده قرار گرفت نقایص آن بیشتر مشخص شد و از سوی دیگر کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده آن را ناکافی و متعلق به دهه 60 میلادی میدانستند.
سه شرکت جنرال موتورز ، کرایسلر و فورد با مبنا قرار دادن استاندارد ISO 9001 : 94 و اضافه کردن یکسری الزامات و خطوط راهنما ( گاید لاین ) مانند APQP , PPAP , MSA , SPC ,… اقدام به تدوین استاندرد مدیریت کیفیت QS 9000 نمودند.
با توجه به بازخور ها از اجرای استاندارد های سری 9000 از سال 1998 کمیته TC 176 در جلساتی بازنگری استانداردهای سری 9000 را در دستور کار قرار داد و بالاخره در سال 2000 این سری استانداردها را با تغییرات گسترده ای نسبت به ویرایش قبلی منتشر کرد.
اهم تفاوت سری استانداردهای ISO9000:2000 نسبت به ویرایش قبلی عبارت بود از:

1. حذف و باطل نمودن استانداردهای ISO 9002 , ISO 9003
2. حذف استاندارد ISO8402 و ایجاد استاندارد ISO9000 به جای آن
3. به کار بردن ساختار فرآیندی به جای بخشی و واحدی در سری استانداردهای 9000
4. حذف الزامات غیر ضروری
5. مشتری گرائی بیشتر و لزوم قرار گرفتن مشتری در مرکز تصمیم گیری ها
6. سازگاری بیشتر با سایر استانداردهای مدیریتی مانند ISO 14001
7. تغییر نگرش از مستندسازی صرف به فرآیند گرایی
8. تاکید بیشتر بر نقش مدیریت ارشد
9. تاکید بر اثر بخشی فرآیندها
10. طراحی بر اساس چرخه PDCA ( چرخه دمینگ )
11. بکاربردن 8 اصل از اصول 14 گانه دمینگ

بر این مبنا ا استانداردهای سری ایزو 9000 ویرایش 2000 شامل سه استاندارد اصلی به شرح ذیل شد :
ISO 9000:2000 مبانی و واژگان مدیریت کیفیت
ISO 9001:2000 مبانی سیستم مدیریت کیفیت
ISO 9004:2000 خطوط راهنما برای بهبود عملکرد سیستم کیفیت
و یکسری استاندارد پشتیبان مانند ISO 10012 استاندارد کالیبراسیون ، ISO 10013 خطوط راهنمای مستندسازی استاندارد ISO 10014 راهنمایی برای تحقق منافع مالی و اقتصادی ، ISO 10015 خطوط راهنما جهت اثر بخشی آموزش ، ISO 10019 خطوط راهنما برای انتخاب مشاورین سیستم مدیریت کیفیت و استفاده از خدمات آنان ،ISO 19011 استاندارد ممیزی سیستم های مدیریت کیفیت و زیست محیطی IWA2 تشریح عناصر و الزامات مدیریت فرآیند آموزش و ..... برای آن ایجاد شد.
با توجه به نیاز جامعه این استاندارد ها دوباره بوسیله کمیته 176 سازمان جهانی استاندارد سازی به شرح زیر مورد بازنگری قرار گرفت:
در سال 2005 استاندارد ISO 9000 ( مبانی و واژگان مدیریت کیفیت ) دوباره مورد بازنگری قرار گرفت و بالاخره در سال 2008 ویرایش چهارم استاندارد ISO 9001 منتشر شد.
استاندارد ISO 9001:2008 تفاوت ساختاری زیادی با ویرایش 2000 آن نداشت و بیشتر به شفاف سازی الزامات 9001 پرداخته است.
اما یکسری الزامات مانند لزوم کالیبراسیون نرم افزارهای پایش و اندازه گیری ، تغییرات در پایش فرآیندها ، تغییر در هرم مستندات، اضافه کردن ارزیابی اثر بخشی سیستم کیفیت در اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه و ..... به آن اضافه شده بود.
این استاندارد در حال حاضر به طور گسترده ای در جهان مورد استفاده قرار می گیرد بر اساس بعضی آمارها بین 950000 تا یک میلیون گواهینامه تا سال 2010 در جهان صادر شده .

مزایای استاندارد ایزو 9001

ایجاد اطمینان در مشتریان
ایجاد کنترل بیشتر بر فرآیند های سازمان
بهبود ارتباطات درون سازمانی
ایجاد بستری مناسب برای بهبود کیفیت
حفظ و ارتقاء سطح دانش فنی و سطح کیفیت
پیشگیری از تولید محصول نا منطبق
کاهش ضایعات و دوباره کاری ها در خط تولید
بهبود عملکرد و افزایش بهره وری
کاهش میزان شکایات مشتریان و محصول مرجوعی
عملکرد سیستماتیک و قابل پیش بینی
اصلاح خطاها و پیشگیری از وقوع مجدد آنها
گسترش فرهنگ سازی و تفکر سیستماتیک

الزامات ایزو 9001

یکی از مهمترین خواسته های ISO9001:2008 داشتن نگرش فرآیندی به امور سازمان می باشدتا به این وسیله مدیریت در سازمان بهتر اعمال و اثربخشی اقدامات و سیستم یهتر سنجیده شود.
در تمام سیستم های کیفیت مستند سازی یک اصل اساسی می باشد استاندارد ISO9001:2008از شرکتها می خواهد یک سیستم برای کنترل مستندات خود ایجاد کنند .
پس از آن استاندارد وظایف و مسئولیت هایی را در ارتباط با مدیر عمل شرکت مطرح میکند .
بعد از آن نوبت به بیان الزماتی در ارتباط با نحوه مدیریت منابع می کند
در مرحله بعدی استاندارد به بیان الزاماتی برای مراحل پدید آوری محصول از گرفتن سفارش تا تحویل کالا و یا ارائه خدمات را مطرح می کند .
و دست آخر در استاندارد کنترل های مورد نیاز سیستم مدیریت تعریف می شود .
در نمودار ذیل ساختار استاندارد ISO 9001 نمایش داده شده .